ندا رغائبی - معماری ویلا

نخست معرفی پروژه‌ها مقالات راه‌های ارتباطی

معماری و طراحی ویلا

معماری ویلاها با ساختمانهای شهری فرقهای زیادی دارد. ویلاها معمولاً میان یک زمین بزرگ قرار گرفتهاند، به طوری که از چهار طرف نما داشته باشد. ممکن است در معماری ویلاها امکانات رفاهی مانند استخر، اصطبل و باغ در نظر گرفته شده باشد. بعضی از ویلاها از یک برجک مرکزی که از تمام قسمتهای بنا بلندتر است برخوردار هستند، که نقطه کانونی بنای ویلا به حساب می‌آید. برخلاف خانه‌های مسکونی و خانه‌های شهری که ساختمان چند خانواده را در خود جا میدهند، در هر ویلا یک خانواده زندگی میکند.

امروزه به دلیل در هم تنیده شدن ساختمانهای بلند در شهرها، ویلاها در اطراف شهرها و یا مناطق ییلاقی ساخته میشوند. تنها قوانین ساخت و ساز بعضی از کشورها به شهروندان اجازه ساخت ویلا در داخل شهر را می‌دهد و خانه‌های مسکونی به صورت ویلایی ساخته می‌شوند. گاهی به خانه‌های حیاط دار که داخل شهرها قرار دارد نیز ویلا گفته میشود، اما این خانه ها ویلا نیستند زیرا ویلا باید از هر چهار طرف نما داشته باشد. به طور کلی محوطه سازی و زیباییهای بصری بنا در معماری ویلا اهمیت زیادی دارد.

در فرهنگ مردم ایران معمولاً ویلا به خانههایی گفته میشود که سقف شیبدار و نمای چهار طرف دارند. این خانه‌ها با این تعریف بیشتر به خانه های ویلایی شمال کشور شبیه است. در شمال کشور به دلیل هوای مطلوب و محیط سرسبز، در اطراف شهرها، ویلاهای زیادی ساخته میشود.

معماری ویلا، معماری به سبک ایتالیایی است. در این سبک بنا در زمینهای وسیعی ساخته میشود و باید زیبایی منحصر به فردی داشته باشند. این بناها با احاطه درختان و باغچه با گلهای رنگارنگ زیبایی‌شان چشمگیر میشود.

پیدایش معماری ویلا

سبک معماری ویلا به دوران روم باستان بازمی‌گردد. در آن زمان مردم دارای سطح اجتماعی و رفاهی بالایی بودند و خانههای خود را مجلل و بزرگ در میان باغ‌های زیبا میساختند. پس فروپاشی امپراتوری روم، کاربری ویلاها توسط کلیسا تغییر پیدا کرد و به عنوان صومعه از آنها استفاده شد. در قرون‌وسطا این ویلاها تعمیر شد و پس از تغییراتی که در آنها صورت گرفت، دوباره به صورت خانههای اشرافی مورد استفاده واقع شدند.

در سال 1999 میلادی در محوطه‌ای تاریخی در نزدیکی شهر برن کشور سوئیس یک ویلا، متعلق به تمدن روم باستان کشف شده است. این ویلا به‌عنوان بزرگ‌ترین ویلای رومی کشور سوئیس و یکی از بزرگ‌ترین ویلاهای تمدن روم در اروپا نام برده می‌شود. تمام قسمت‌های این ویلا طی نه سال از زیر خاک بیرون آورده شد. این بنا تمام بخش‌های اصلی یک ویلای رومی، مانند حمام، دارد. این ویلا حدود قرن‌های اول و دوم پیش از میلاد مسیح (ع) ساخته شده است.

محوطه‌ی تاریخی که این ویلا را در آن پیدا کردند، در سال 1967 میلادی کشف شد و تاكنون آثار تاریخی زیادی از ظرف‌های سفالی منقوش، جواهرآلات و سلاح در آن جا پیدا شده است.

معماری ویلا در ایران

معماری ویلاهای امروزی شباهت زیادی به معماری بناهای تاریخی ایران دارد. فنون ساخت باغ ایرانی، کاخ و یا کوشک‌های باستانی همگی یادآور پلان معماری ویلاهای امروزی است. با نگاهی کلی‌تر می‌توان ساخت اولین باغ‌های ایرانی را باعث به وجود آمدن این بناها دانست. وقتی باغ و کاخ کنار یکدیگر قرار گرفتند و سپس این بناها توسط اشراف، فارغ از طبقه سیاسی، به منظور گذران اوقات فراغت مورد استفاده قرار گرفت، ویلاهایی به شکل امروزی پایه گذاری شدند. در همین راستا بایستی گفت، یکی از ابتدایی‌ترین و در عین حال پیشرفته‌ترین باغ‌های ایرانی، باغ پاسارگاد است.

در منابع تاریخی گفته شده است، باغ‌های ایرانی به دستور مستقیم کوروش هخامنشی طراحی و ساخته شد. در فرهنگ غنی ایرانیان، اهمیت باغ سازی به اندازه اهمیت آب است. باغ و آب جاری از گذشته تا امروز، همواره نماد جاودانگی، زندگی ابدی و بهشت است.

باغ پاسارگاد با طراحی منحصر به فرد کهن‌ترین سند موجود از ساخت باغ‌های هندسی است که الگوی آن از مرزهای ایران و آسیا فراتر رفته است. طرح این باغ دارای دو مستطیل تودرتو و در محور مرکزی قرینه است. آثار به‌جا‌مانده از این باغ 1100 متر جوی آب سنگی تراش ‌خورده دارد. در مسیر جوی، هر 14 متر یک حوضچه چهارگوش با ابعاد یک متر در یک متر با سنگ‌تراش خورده به منظور افزودن به زیبایی باغ ساخته شده است. بعدها همین الگوی باغ سازی به کرات در معماری ایران مورد استفاده قرار گرفت.

با کاوش‌های باستانی می‌توان فهمید که در مجموعه باغ پاسارگاد با یک طرح باغ در باغ رو به رو هستیم. این سبک این باغ بعدها الگوی قصرهای ایرانی همچون کاخ داریوش سوم شد.

انواع معماری ویلا

معماری ویلاها انواع بسیار زیادی دارد، اما به طور کلی به نوع کلاسیک و مدرن تقسیم بندی میشوند.

ویلای کلاسیک

معماری ویلاهای کلاسیک سنتی و قدیمی است، همچنین از تزئینات زیادی در نما و طراحی آن استفاده میشود. این سبک به سبک رنسانس شباهت دارد، به همین دلیل در این بناها ستون‌های بلند، سرستون، مجسمه‌های تزئینی، طاق و قوس‌ها و ... دیده می‌شود.

ویژگی‌های سبک کلاسیک:

در طراحی این بناها تنوع متریال در طراحی نما نسبت به طراحی ویلاهای مدرن کمتر است و از سنگ در نمای آن استفاده می‌شود.
نورپردازی در طراحی نمای کلاسیک اهمیت بسیار زیادی دارد و برای جلوه بخشیدن هرچه بیشتر به طرح کمک می‌کند.
در این سبک سنگ، دیوارهای بلند، ستون‌های بلند، پنجره‌های متقارن و بلند، مبلمان مجلل و استیل، مجسمه‌ها و اشیاء تزیینی، آینه‌های قدی و کاغذ دیواری خودنمایی میکنند.
در طراحی این ویلاها فرش‌ها، مبلمان، تابلوها و حتی نقش و نگار‌های سقف و دیوار در تقارن و نظم است و تعادل را در همه قسمت‌های بنا می‌توان مشاهده کرد.
در طراحی‌های کلاسیک معمولاً از زاویه‌های تیز پرهیز می‌شود و سعی بر این است که تا حد ممکن از خطوط منحنی استفاده شود، زیرا خطوط منحنی حس آرامش بیشتری را القا میکنند. به طور مثال، در دکوراسیون کلاسیک بالشتک‌ها و مبلمانها گرم و نرم به نظر می‌رسند زیرا خطوط تیز ندارند.
در طراحی ویلاهای کلاسیک بر خلاف ویلاهای مدرن، بیشتر از رنگ‌های خنثی استفاده می‌شود. رنگهای خنثی از نظر روانشناسی حس رسمیت، قابل اعتماد بودن و قدرت را نشان می‌دهد. رنگ‌هایی از قبیل مشکی، سفید، قهوه‌ای شیری، برنزی و طلایی از جمله رنگ‌هایی هستند که در طراحی‌های کلاسیک استفاده میشود.
در طراحی ویلاهای کلاسیک چوب به وفور دیده میشود. ممکن است که نرده‌ها، سقف، و به طور کلی نمای ساختمان از چوب درختان مختلفی ساخته شود. همین موضوع باعث میشود فضای بنا گرم و دل‌نشین به نظر برسد.
طرح‌های ماکسیمال مانند طرحهای شطرنجی، راه‌راه و گل‌دار در طراحی فضای داخل و خارج ویلا‌های کلاسیک به کار دیده میشود که از مشخصه‌های سبک کلاسیک است.
سبک کلاسیک به دلیل وجود ابزارها و تزئینات، متریال سنگ و… سبکی گران به حساب می‌آید و قشر پولدار جامعه بیشتر سراغ آن می‌رود. اما برای کاهش هزینه‌ها می‌توان از متریال سیمان در طراحی نما و کمتر کردن ابزارها، تزئینات و… استفاده کرد.

ویلای مدرن

این ویلاها مناسب حال افرادی است که تمایل به زندگی در ویلاهایی را دارند که با اصول و طراحی‌های مدرن و مد روز ساخته شده‌ باشد. در طراحی ویلای مدرن هیچ رد پایی از زمان، مکان و حتی باورهای شخصی و اعتقادات وجود ندارد. در این ویلاها تنها اصول زیبایی‌شناسی بصری مانند تعادل، ایستایی، توازن، تناسب، ترکیب رنگ‌های چشم‌نواز دیده میشود. درک بصری طراحی ویلاهای مدرن برای انسان ساده و دل‌نشین است. در طراحی این بناها هیچ المانی برای به رخ کشیدن چیزی به کار گرفته نمیشود و همه چیز در عین سادگی زیبا است.

ویژگی‌های سبک مدرن:

در ویلاهای مدرن، تزئینات اضافی حذف شده سادگی حکمفرما است. در این بناها از طبیعت برای زیبایی بنا استفاده میشود.
در این سبک از سه متریال چوب، سنگ و شیشه استفاده می‌شود.
در سبک مدرن از اشکال مکعبی و گوشه‌دار زیاد استفاده می‌شود.
در طراحی این ویلاها، نور اهمیت بسیار زیادی دارد. در طراحی آن ابتدا جهت تابش نور خورشید بررسی میشود و بر اساس آن فضاهای ویلا طراحی میشود. در ویلای مدرن سعی می‌شود از نور طبیعی بیشترین بهره برده شود.
یک ویلای مدرن میتواند اقتصادی‌تر از ویلای کلاسیک است. همچنین ویلای مدرن نسبت به کلاسیک هزینه‌های تعمیر و نگهداری کمتری دارد.
این ویلاها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که انرژی کمتری در حین ساخت مصرف شود، در نتیجه تاثیر کمتری روی محیط‌زیست می‌گذارد.

معماری ویلا و عوامل موثر در مطلوبیت آن

از نظر فرهنگی: خانه‌هایی که در تقسیم بندی فضایی آن عامل فرهنگ در آن رعایت نشده باشد به هیچ عنوان خانه مطلوبی برای ساکنان آن نخواهد بود. در اینگونه موارد ساکنین ویلای بعد از مدتی مطابق میل خود تغییراتی در پلان داخلی ویلا انجام خواهند داد. روی همین اصل طراح بنا باید از فرهنگ و نحوه زیست و آداب و رسوم افراد شناخت پیدا کند. شناخت هر چه بیشتر باعث مطلوبیت خانه برای ساکنین خواهد بود.
از نظر اقلیم: هر مسکن باید با توجه به شرایط اقلیمی و آب و هوایی برای ساکنین آن مناسب باشد. نامناسب بودن بنا، با توجه به اقلیم منطقه میتواند به نوعی آرامش و امنیت ساکنین آن را تهدید کند. به طور مثال دیوارهای ضخیم در مناطق کوهستانی از نفوذ بیش از حد سرما جلوگیری میکند. همچنین در مناطقی که بارندگی در آن زیاد است باید از سقفهای شیب‌دار و شیروانی استفاده کرد.
از نظر امنیت: احساس امنیت یک نیاز غریزی در انسان است. محل سکونت انسان نیازمند بیشترین امنیت است. کنترل محیط به از طریق نرده، حصار، قفل، نور و زنگ خطر و همچنین کنترل‌های انسانی به‌صورت نگهبانی و افراد ساکن محلی و نظیر آن انجام میشود.
از نظر زیبایی: ساکنین یک خانه باید بنا را دوست داشته باشند و این علاقه از طریق زیبایی بنا شکل میگیرد. معمار با ایجاد یک ترکیب زیبا، دلپسند و ساده، با توجه به فرهنگ و سلیقه مردم، با حفظ محیط طبیعی زمین و ایجاد فضای سبز مناسب با اقلیم آن جا، می‌تواند به مطلوبیت مسکن از نظر زیبایی بی افزاید.
از نظر تکنولوژی: منطبق بودن ویلا با تکنولوژی روز نیز یکی از عوامل مطلوبیت است.
از نظر روانی: افراد بر حسب طرز تفکر و آداب و رسوم زندگی، رنگ و طرز تزیین فضای زندگی خود را انتخاب میکنند. انتخاب فضای زندگی چه از نظر کاربردی و چه از نظر زیبایی همه در فرهنگ، روان و اندیشه مردم وابسته است. توجه به این نکات انتخاب درست در طراحی باعث رضایت روانی ساکنین میشود.
از نظر آرامش: عواملی که در آرامش دخیل هستند شامل فضای سبز و زیبا، فضای بازی بدون خطر و ایمن برای بازی کودکان، دور بودن از سروصدای ترافیک و شهر و ... میشوند. طراحی بنای ویلا باید به گونه‌ای باشد که صداهای آزار دهنده کمترین نفوذ را به داخل خانه داشته و سکوت و آرامش آن را حفظ کند. برآمدگی زمین، موانع پوشیده با مصالح بنایی و دیوارهای حجیم از نفوذ صدا به داخل بنا جلوگیری میکند. ضمن نکات گفته شده، طراحی معماری می‌تواند به گونه‌ای باشد که به صدا و امواج صوت جهت دهد و از ورود صدا به داخل ویلا جلوگیری کند. این ویژگی با شکل دادن به دیوارها، شیبها و تقاطع ساختمان ایجاد شود.